Autistisch spectrum : Behandeling
Vroegtijdige intensieve gedragsbegeleiding
Sociale vaardigheids- en ToM-training
PECS: picture exchange communication system
Ouders van kinderen met ASS kunnen oudercursussen of workshops volgen voor hulp bij de opvoeding van hun kind:
Nederlandse Vereniging voor Autisme: www.autisme.nl
De Vlaamse Vereniging Autisme: www.autismevlaanderen.be
Autisme Centraal (België): www.autismecentraal.com
Vroegtijdige intensieve gedragsbegeleiding
Deze vorm van begeleiding richt zich op het aanleren van vaardigheden door middel van belonen (het kind moet een bepaalde hoeveelheid ‘werk’ verrichten om iets te verdienen). Een voorbeeld hiervan is ABA (Applied Behavior Analysis, oftewel toegepaste gedragsanalyse), een methode die onder andere is uitgewerkt door de in Californie gevestigde psycholoog Ivar Lovaas.
De afkorting staat voor Treatment and Education of Autistic and related Communication-Handicapped Children. De benaming is enigszins gedateerd, maar de achterliggende principes zijn nog altijd waardevol. Bij deze methode ligt de nadruk op een op de persoon toegespitst onderwijsprogramma, het aanleren van sociale vaardigheden,het aanbrengen van structuur, generalisatie van het geleerde (voor veel kinderen met autisme en het Asperger-syndroom een probleem) en cognitieve gedragstherapie (waarin principes uit de psychologie worden toegepast op autisme). Uit veel studies is gebleken dat een gestructureerde benadering in het onderwijs aan kinderen met autisme nuttig is, vooral wanneer de informatie wordt gepresenteerd in heldere en uiterst consequente vorm.
Deze methode, ook wel de optionmethode genoemd, gaat uit van thuisonderwijs op basis van een een-op-eenrelatie tussen het kind en een begeleider, waarin de begeleider inhaakt op wat het kind aangeeft. Dit is een veelbelovende aanpak, omdat veel kinderen met autisme of het Asperger-syndroom wel uit de voeten kunnen met sociale relaties met een persoon tegelijk, maar moeite hebben met ongestructureerde sociale groepen. En zelfs in een-op-eenrelaties houden zij liever het heft in handen, dus als de begeleider van het kind inhaakt op waar het kind mee komt, levert dat minder spanningen op voor het kind. Verder wordt niet van het kind met autisme of het Asperger-syndroom verwacht dat het aansluiting zoekt bij de niet-autistische wereld, maar spant de begeleider zich juist in om aansluiting te zoeken bij de autistische wereld. Dit betekent dat het kind zichzelf mag zijn en dat niet van het kind wordt geëist dat het verandert.
Een punt van kritiek op deze benadering is dat het kind mogelijk blijft steken in een uiterst autistisch wereldje. Maar aan de andere kant kun je je ook voorstellen dat het opbouwen van een vertrouwensband met een volwassene het kind in staat stelt een heleboel te leren over de sociale wereld waar het zich van afkeert. Dit zou er uiteindelijk toe kunnen leiden dat het kind zoveel vertrouwen krijgt in de volwassene, dat die kan fungeren als een soort tolk tussen de autistische wereld van het kind en de neurotypische (niet-autistische) wereld.
Socialevaardigheids- en ToM-training
Het belangrijkste aspect van de meeste educatieve benaderingen van autisme en het Asperger-syndroom is het aanleren van sociale vaardigheden. Hierbij wordt soms gebruikgemaakt van rollenspel of toneeltherapie, maar dat is niet voor alle kinderen met autisme of het Asperger-syndroom even geschikt. In andere gevallen worden sociale vaardigheden op een meer didactische manier benaderd en ligt de nadruk op het aanleren van afzonderlijke elementen van sociaal gedrag (zoals oogcontact, niet te dicht bij anderen gaan staan, of niet te hard praten) of bepaalde omgangsregels (zoals de deur openhouden voor anderen, hoe lang je de telefoon moet laten overgaan als er niet meteen iemand opneemt, of hoe je reageert als iemand je een cadeautje geeft ). Deze aanpak kan heel effectief zijn, maar de kans bestaat dat iemand met autisme of het Asperger-syndroom de sociale vaardigheden erg rigide gebruikt, omdat het nu eenmaal moeilijk is de regels zo uit te leggen dat alle mogelijke situaties worden gedekt.
Verder wordt geregeld gebruikgemaakt van de populaire Social Stories van Carol Gray. Deze methode werkt met beschrijvingen van alledaagse sociale situaties en sociale scripts, waarmee het kind leert wat het in verschillende situaties kan verwachten en hoe het dan kan reageren. Een andere benadering is meer gericht op leren over mentale toestanden (opvattingen, gedachten, bedoelingen, verlangens en emoties) om theory of mind (vaak afgekort tot ToM) of mindreadingvaardigheden te ontwikkelen. Voor het leren herkennen van emoties, een specifieke mindreading-vaardigheid, is ook educatieve software ontwikkeld, bijvoorbeeld de dvd The Transporters, ontwikkeld voor jonge kinderen.
Dolfijntherapie
Er bestaat weinig onafhankelijk onderzoek naar de effectiviteit van dolfijntherapie. Informatie is te vinden op www.stichtingsam.nl.
De Hanen-oudercursus geeft praktisch, goed advies, zoals het eenvoudig houden van taal in communicatie, face-to-face tegenover de kinderen zitten en goed naar ze luisteren. Op www.hanen.org is meer informatie te vinden over Hanen. De Hanen-oudercursussen zijn te volgen bij sommige medisch kleuterdagverblijven en scholen voor speciaal onderwijs, bij audiologische centra, logopediepraktijken en mee-organisaties.
Mifne
Mifne is een vroegtijdig interventieprogramma voor gezinnen met een kind onder de vijf jaar. De benadering is geconcentreerd op wederzijds spel met het kind. Dit gebeurt in gezinsverband. Een team werkt intensief met het kind en het gezin om meer kansen voor communicatie te creëren. Er worden doelen gesteld rondom het verbeteren van oogcontact, de uiting van affectie en sociaal bewustzijn. Men biedt een intensief, drie tot vier weken durend residentieel programma voor het gezin, bestaande uit acht uur ‘therapie’ per dag, zeven dagen per week.
Met PECS wordt kinderen geleerd om plaatjes te ruilen voor de dingen die ze willen hebben. Als ze bijvoorbeeld een koekje willen, geven ze een plaatje van een koekje aan een volwassene, die er onmiddellijk op reageert. Het idee erachter is dat het kind het initiatief tot communicatie neemt.
